İşletmelere Yapılan Sahte Yorumlar Suç mu?

Arama motorlarında öne çıkmak gerek fiziki gerekse elektronik ticaretin ayrılmaz bir parçası haline geldiğinden, optimizasyon sektörünün bu yönde ilerlemesi kaçınılmaz oldu. Özellikle Dünya’nın en büyük arama motoru Google’da işletme yorumları büyük önem kazandı. Son kullanıcının bir alışveriş yapmadan önce ya da bir hizmet almadan önce söz konusu yerin ya da hizmetin kullanıcı deneyimlerini okumak istemesi bu sektörün cazip olmasını sağladı.

İşletmelerin bunu fark etmesi ile işlemelere yapılan yorumların ne kadar gerçek ne kadar gerçek dışı olduğunu süzmek zorlaşmış durumda. Burada önemli olan, son zamanlarda pazaryerlerinde ürünleri önceden belirlenen kişilerce satın alınarak, işlem sonrası pozitif yorumlar yapması ve tüketiciyi alışverişe teşvik etmesinin hukuki yönden değerlendirilmesi konusudur.

Gerek pazaryerlerinde gerek Google işletmem gibi mecralarda işletmeyle alakalı aslında o işletmeyle hiçbir ticari organik bağı olmadan, sırf yorum yapmak suretiyle ön plana çıkarma hedefi güden yorumlar tüketicinin mağdur olmasına sebep olabilmektedir. Nitekim bazı haber sitelerinde konuyla ilgili çarpıcı bilgiler de bulunuyor.[1] Amazon, 2022 yılında, sattığı ürünlerle ilgili ‘gerçeği yansıtmayan’ yorumlar yapılan 10 bini aşkın Facebook grubu hakkında dava açtı.[2]

Dünya genelinde olumlu yorumların satışa etkisini gören bazı işletmelerin yorum yaptırabilmek için çeşitli yöntemler denediği görülmektedir. Gerçek kullanıcının ve gerçekten o hizmeti alan kullanıcının yorum yapmasından öte ilgisiz kişilerin sanki o işletmeden alışveriş yapmışçasına ya da hizmet almışçasına yorumlarda bulunması “tüketicinin aldatılması” konusunda önem arz ediyor. Dünya genelinde bu problemin benzerleri yaşanmaktadır. Örneğin İngiltere’de Amazon ve Google’a “sahte yorum” soruşturması açılarak konu soruşturulmuş, denetimlerin sahte yorumların önüne geçtiği vurgulanmıştır.[3]

ÜLKEMİZDE SAHTE, ALDATICI YA DA GERÇEK DIŞI YORUMLARIN DURUMU

Ülkemizde de Ticaret Bakanlığı bünyesinde bulunan Reklam Kurulu ve Tüketicinin Korunması Ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü tarafından yapılan inceleme ve soruşturmalarla “sahte yorum” ve değerlendirmelerin önüne geçilmek için çalışmalar yapılmaktadır. Reklam Kuruluna, tüketicileri aldatıcı veya mevzuata aykırı ticari reklamlarla ilgili olarak, tüketiciler, kurum ve kuruluşlar, rakip firmalar tarafından başvuru yapılabileceği gibi, Kurul re’sen inceleme de başlatılabilme yetkisine sahiptir.

Reklam Kurulu kararları incelendiğinde, tüketicinin aldatılması amacıyla yayınlanan reklam, yorum, değerlendirme ya da başkaca işlemlere karşı yaptırımlar uyguladığı görülmektedir. Örneğin popüler bir pazaryeri sitesine, ürün satın alan bir tüketicinin yaptığı yorumu yayınlanmaması sebebiyle yaptırım uygulamıştır.

İLGİLİ REKLAM KURULU KARARI

“Yapılan incelemeler sonucunda, tüketicilerden biri tarafından firmaya ait  www…..com adresli internet sitesi üzerinden çeşitli ürünlere ilişkin olarak yapılan yorumların sitede yer verilen “Ürün veya marka ile ilgili bilgi veren, ürüne/kullanımına dair olumlu veya olumsuz görüş ve deneyimleri içeren yorumları yayınlıyoruz” şeklindeki firmaca belirlenen kurallara aykırı olarak yayınlanmadığı, diğer tüketici tarafından yapılan yorumun yayınlanmamasına ilişkin olarak ise herhangi bir açıklama sunulmadığı, bu çerçevede, söz konusu yorumların yayınlanmaması nedeniyle tüketicilerin doğrudan deneyim paylaşımı yolu ile edinebilecekleri bilgiye müdahale edildiği değerlendirilmiş olup,

Dolayısıyla inceleme konusu tanıtımların;

– Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin 7/1, 7/3, 7/4, 7/5-a, 7/5-b, 9/1, 9/5, 28/1, 29/1 ve 32 nci maddeleri,

– 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 61 ve 62 nci maddeleri

hükümlerine aykırı olduğuna,

Buna göre,reklam veren … Tic. A.Ş. hakkında, 6502 sayılı Kanun’un 63 üncü, 77/12 nci ve 77/13 üncü maddeleri uyarınca anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir.”[4]

Sonuç olarak kişilik haklarına saldırı mahiyetinde olan, tüketicinin aldatılmasına sebep olan, haksız rekabet oluşturan yorumlar hukuka aykırı olarak değerlendirilmelidir. Bu nedenle herhangi bir işletmeden ürün ya da hizmet satın almadığı ya da deneyimlemediği halde almış gibi yorum yapan/yaptıran kimselere hukuki yaptırımlar uygulanmalıdır.

[1] Bazı restoran, otel ya da e-Ticaret siteleri, sosyal medyadan takipçi satın aldıkları gibi yorumcu da almaya başladı. Otelin, restoranın yerini dahi bilmeyenler, yorum yaparak puan başına para kazanıyor. Sahte yorumu alan, aramada üst sıraya çıkıyor ve vatandaş suistimal ediliyor https://www.turkiyegazetesi.com.tr/ekonomi/sahte-yorum-sepeti-vatandasi-aldatarak-ticaret-yapiyorlar-932773 (Erişim tarihi 23.01.2023)

[2] Amazon ‘sahte yorum’ yapan Facebook gruplarına karşı hukuki mücadele başlattı https://www.diken.com.tr/amazon-sahte-yorum-yapan-facebook-gruplarina-karsi-hukuki-mucadele-baslatti/ (Erişim tarihi 23.01.2023)

[3]İngiltere Rekabet Kurumu, sahte ürün yorumlarını yeterince iyi kontrol etmedikleri iddiasıyla Amazon ve Google’a soruşturma açtı. https://worldef.net/ingilterede-amazon-ve-googlea-sahte-yorum-sorusturmasi/ (Erişim tarihi 23.01.2023)

[4]Dosya No: 2021/5977 https://ticaret.gov.tr/tuketici/ticari-reklamlar/reklam-kurulu-kararlari (Erişim tarihi 24.01.2023)