BELEDİYE ŞİRKETLERİ TASARRUF TEDBİRLERİ KAPSAMINDA MIDIR?

GİRİŞ

17 Mayıs 2024 tarihli ve 32549 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2024/7 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi, kamu kurum ve kuruluşlarının harcamalarında tasarruf sağlanması, bürokratik işlemlerin azaltılması ve kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması yönünde alınacak tedbirleri içermektedir.

Genelge kapsamına giren kamu idareleri şu şekilde belirtilmiştir:

“10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetveller kapsamındaki kamu idareleri ve bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kamu kurum ve kuruluşları ile il özel idareleri, belediyeler ve bunların bağlı kuruluşları ile kurdukları birlik, müessese ve işletmeler, 8/6/1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye tabi kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların doğrudan veya dolaylı olarak tek başına veya birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler, özelleştirme kapsam ve programına alınmış hisselerinin yarısından fazlası kamuya ait olan özel hukuk hükümlerine tabi kuruluşlar, fonlar, döner sermayeler ve diğer tüm kamu kurum ve kuruluşları (TBMM Başkanlığı Genel Sekreterliği hariç) kendi bütçeleri veya tasarruflarındaki diğer kaynaklardan yapacakları yurt içi ve yurt dışı harcamaları ile taşınır ve taşınmazlarının kullanılmasında aşağıdaki tedbirlere uyacaklardır.”

Bu düzenlemeye göre belediye şirketlerinin tasarruf tedbirleri kapsamında sayılan idarelerden olup olmadığı, genelge metninden doğrudan anlaşılamamaktadır.

BELEDİYE ŞİRKETLERİNİN HUKUKİ STATÜSÜ

Belediye şirketleri 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetveller kapsamındaki kamu idareleri kapsamında açıkça sayılmamıştır. Bu nedenle genelge kapsamında değerlendirilmesi mümkün görülmemektedir. Buna ek olarak belediye şirketleri, belediyelerin kurduğu birlik, müessese ve işletmelerden de sayılmamaktadır. Genelgenin kapsam metninde değinilen müessese, birlik ve işletme kavramı belediye iştirak şirketlerini tanımlamadığı gibi hukuki statüleri de şirketlerden farklıdır.

SAYIŞTAY DENETİMİ VE TASARRUF TEDBİRLERİ KAPSAMINDA BELEDİYE ŞİRKETLERİNİN DENETİMİ HUSUSU

Mahalli idareler ve bu idarelere bağlı ya da bu idarelerin kurduğu, ortak olduğu her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler Sayıştay denetimine tabidir. Dolayısıyla Sayıştay belediye şirketlerini doğrudan mali denetim kapsamında denetlemektedir. Tasarruf tedbirleri konusunda yayımlanan 2024/7 sayılı Cumhurbaşkanlığı genelgesi kapsamında belediye şirketlerinin denetimi söz konusu olduğunda Sayıştay’ın yetkisi tartışmasızdır. Buna karşılık belediye şirketleri bahsi geçen tasarruf tedbirleri genelgesi kapsamında olmadığı düşünüldüğünde, genelge özelinde bir denetim yapılması söz konusu olmayacağı kanaatindeyiz. Nitekim 30.06.2021 tarihli 2021/14 sayılı genelge ile de benzer tasarruf tedbirleri düzenlenmiş ancak bu hususta belediye şirketlerinin özellikle tasarruf tedbirleri kapsamında denetlendiğine dair bir rapor bulunmamaktadır. Dolayısıyla 2021 yılında da belediye şirketlerinin tasarruf tedbirleri kapsamında yayımlanan genelge kapsamında olmadığı anlaşılmaktadır.

Sayıştay’ın denetimi esasen kamu kurum ve kuruluşlarının harcamalarında tasarruf sağlanması, bürokratik işlemlerin azaltılması ve kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması yönünde olduğundan, belediye şirketleri her ne kadar mevzuat kapsamında bu genelge hükümlerine tabi olmasa da tasarruf hususunda günün şartlarını değerlendirerek gerekli tedbirleri almak zorundadır.

SONUÇ:

Belediye şirketleri 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu kapsamında kurulan ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu kapsamında tacir olarak faaliyet gösteren şirketlerdir.

Belediye şirketleri hukuki statü olarak 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetveller kapsamındaki kamu idarelerinden olmadığından, belediyenin bağlı kuruluşları ile kurdukları birlik, müessese ve işletmelerden sayılmadığından 2024/7 sayılı genelge ile tasarruf tedbirleri kapsamında değerlendirilmemelidir.